Vergide ceza uyarısı: Kimler indirimlerden faydalanacak

Dünya gazetesi müellifi Talha Apak bugünkü köşesinde ‘yıllık beyannameye dahil edilen gelirlerden yapılacak indirimler ile verginin tarifesini’, vergi indirimde sahip olunması gerekli koşulları, ödeme-taksit tarihlerini ve bahisle ilgili merak edilen birçok hususu masaya yatırdı:

“2024 yılına ait gelir vergisi beyan devri başladı. Ger­çek bireylerin, 2024 takvim yı­lında fiyat ve faiz geliri olmak üze­re 7 (yedi) gelir ögesini 2025 yı­lı Mart ayının sonuna kadar beyan etmeleri, çıkacak verginin ise Mart ve Temmuz ayları olmak üzere 2 (iki) eşit taksit halinde ödemeleri gerekiyor. İlgili gelirler beyan edi­lirken, verginin kusurlu, eksik ya da fazla ödenmemesi için yapılma­sı gerekenler ile indirim ve istisna hakları konusuna dikkat çekeceğiz.

Yıllık beyanname ile bildirile­cek gelirlere ait indirimler Ge­lir Vergisi Kanunu ile öbür kanun­larda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek ge­lirlerden aşağıda belirtilen indi­rimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir ge­lirin bulunması ve yapılacak indi­rimlerin ilgili mevzuatta belirtilen kaideleri taşıması gerekmektedir.

İndirim konusu yapılacak tuta­rın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi be­yannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl ziyanları düşülmeden evvelki fiyat temel alınacaktır. Buna nazaran, indirim konusu yapılabilecek birtakım konular şunlardır:

1-Hayat/şahıs sigorta primleri,

2-Eğitim ve sıhhat harcamaları,

3-Beyan edilecek gelirden hudutlu olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebile­cek bağış ve yardımlar,

4-Sponsorluk harcamaları,

5-Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına mak­buz karşılığı yapılan tıpkı ve nakdi bağışlar,

6-İktisadi işletmeleri hariç, Tür­kiye Kızılay Derneğine ve Tür­kiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yar­dımlar,

7-Bireysel iştirak yatırımcısı in­dirimi,

8-Diğer kanunlara nazaran tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.

Yıllık gelir vergisi beyanname­sinde, hayat/şahıs sigortaları için ödenen primlerin beyan edilen ge­lirin %15’ine kadar olan kısmı mat­rahın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir. Yıllık beyanna­mede matrahın tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri;

-Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin birikim pri­minin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile

-Ölüm, kaza, hastalık, sıhhat, engellilik, analık, doğum ve tah­sil üzere şahıs sigorta primlerinin %100’ünden, oluşmaktadır.

İndirim konusu yapılacak prim­lerin toplamı, beyan edilen gelirin %15’ini ve taban fiyatın yıllık tu­tarını aşamayacaktır (2024 yılı ge­lirlerine ait olarak kullanılacak olan minimum fiyatın yıllık brüt tuta­rı 240.030 TL’dir.). Ferdî emek­lilik sistemine ödenen katkı pay­larının indirim konusu yapılması mümkün değildir.

Aşağıda belirtilen halde yapı­lan eğitim ve sıhhat harcamaları, beyan edilen gelirin %10’unu aş­maması kuralıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indiri­lebilecektir.

-Eğitim ve sıhhat harcamaları Türkiye’de yapılmalıdır.

-Gelir yahut kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek yahut hukuksal ki­şilerden alınacak dokümanlarla tevsik edilmelidir.

-Söz konusu harcamalar mü­kellefin kendisi, eşi ve küçük ço­cuklarına ait olmalıdır. “Küçük çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan yahut mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana yahut babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil) 18 yaşını yahut tahsilde olup 25 yaşını doldur­mamış çocukları tabir etmektedir.

Gelir vergisi mükellefleri; ge­nel ve özel bütçeli kamu yönetimleri, vilayet özel yönetimleri, belediyeler, köy­ler ile kamu faydasına çalışan der­nekler ve Cumhurbaşkanınca ver­gi muafiyeti tanınan vakıflara yıl­lık toplamı beyan edilecek gelirin %5’ini (kalkınmada öncelikli yö­reler kapsamındaki vilayetlerde zikre­dilen kurum/kuruluş, dernek yahut vakıflara yapılan bağış ve yardım­ların yıllık toplamı beyan edilecek gelirin %10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yaptıkları ba­ğış ve yardımları yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerinden indi­rim konusu yapabilirler.

Gelir Vergisi Kanununun 89’un­cu hususuna nazaran, yıllık beyanna­mede indirilecek sponsorluk har­camalarının;

-Amatör spor kolları için %100’ü,

-Profesyonel spor kısımları için %50’si, yıllık beyanname ile bildi­rilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.

Diğer kanunlara nazaran, yıllık be­yannamede tamamı indirilecek ba­zı bağış ve yardımlar şöyledir:

-222 sayılı İlköğretim ve Eği­tim Kanununa nazaran yapılan bağış­lar,

-278 sayılı Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Kurul­ması Hakkında Kanuna nazaran yapı­lan bağışlar,

-2547 sayılı Yükseköğretim Ka­nununa nazaran yapılan bağışlar,

-2828 sayılı Toplumsal Hizmetler Kanununa nazaran yapılan bağışlar,

-2876 sayılı Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu Kanunu­na nazaran yapılan bağış ve yardımlar,

-3294 sayılı Toplumsal Yardımlaş­ma ve Dayanışmayı Teşvik Kanu­nuna nazaran yapılan bağış ve yardım­lar,

-3388 sayılı Türk Silahlı Kuv­vetlerini Güçlendirme Vakfı Ka­nununa nazaran yapılan bağış ve yar­dımlar,

-3713 sayılı Terörle Mücade­le Kanununa nazaran yapılan bağışlar,

-4122 sayılı Ulusal Ağaçlandır­ma ve Erozyon Denetimi Seferber­lik Kanununa nazaran kurulan orman­larda, ağaçlandırma, bakım ve ko­ruma masrafları,

-5434 sayılı Türkiye Cumhuri­yeti Emekli Sandığı Kanununa gö­re yapılan bağış ve yardımlar,

-6546 sayılı Çanakkale Savaş­ları Gelibolu Tarihi Alan Başkan­lığı Kurulması Hakkında Kanuna nazaran yapılan bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları,

-6569 sayılı Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığı Kurulması ile Birtakım Kanun ve Kanun Hükmün­de Kararnamelerde Değişiklik Ya­pılmasına Dair Kanuna nazaran yapı­lan bağış ve yardımlar,

-7034 sayılı Türk – Japon Bilim ve Teknoloji Üniversitesinin Ku­ruluşu Hakkında Kanuna nazaran ya­pılan bağış ve yardımlar,

-7174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanuna nazaran yapılan ba­ğış ve yardımlar ile sponsorluk har­camaları,

-7269 sayılı Genel Hayata Müessir Afetler Hasebiyle Alına­cak Önlemlerle Yapılacak Yardım­lara Dair Kanuna nazaran yapılan ba­ğış ve yardımlar,

-7430 sayılı Antalya Diplomasi Forumu Vakfı Kanununa nazaran ya­pılan bağış ve yardımlar,

-7432 sayılı Uludağ Alanı Hak­kında Kanuna nazaran yapılan bağış ve yardımlar ile sponsorluk harca­maları,

-7439 sayılı Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Vakfı Kanununa nazaran yapılan bağış ve yardımlar,

-7441 sayılı Afet Yine İmar Fonunun Kurulması Hakkında Ka­nuna nazaran yapılan nakdi bağış ve yardımlar,

-7474 sayılı Aile ve Gençlik Fo­nu Kurulması Hakkında Kanuna nazaran yapılan nakdi bağış ve yardım­lar,

-7512 sayılı Dışişleri Teşkila­tını Güçlendirme Vakfı Kanunu­na nazaran vakfa yapılan bağış ve yar­dımlar.

Mükelleflerin, 2024 devrine ilişkin beyana tabi gayrimenkul ser­maye iradı gelirleri için 1 Mart – 2 Nisan 2025 (31 Mart-1 Nisan 2025 tarihlerinin resmi tatile rastlama­sı nedeniyle) tarihleri ortasında be­yannamelerini vermeleri gerek­mektedir. Beyannameler;

-Hazır Beyan Sistemi aracılı­ğıyla internet ortamından,

-Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) aracılığıyla inter­net ortamından,

-Hazır Beyan taşınabilir uygulama­sı aracılığıyla da cep telefonundan,

-Vergi dairesinden alınan kul­lanıcı kodu, parola ve şifre ile mü­kellefin kendisi ya da 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanna­me gönderme aracılık yetkisi al­mış meslek mensupları ile elektro­nik beyanname aracılık kontratı imzalanarak Dijital Vergi Dairesi (e-Beyanname Sistemi) ile elekt­ronik ortamdan,

-Bağlı bulunulan (ikametgâhın bulunduğu yer) vergi dairesine kâ­ğıt ortamında elden,

-İkametgâh adreslerine bağlı kalınmaksızın rastgele bir vergi dairesinden, verilebilir.

Takvim yılı içinde ülkeyi terk edenler, yurt dışına çıkma tarihin­den evvelki 15 gün içinde beyanna­me vermek zorundadırlar. Vefat halinde ise beyanname vefat tari­hinden itibaren 4 ay içinde miras­çılar tarafından verilecektir.

Beyana tabi gelirleri yalnızca gay­rimenkul sermaye iradı (kira geli­ri), menkul sermaye iradı, fiyat ile öbür çıkar ve irat gelirlerini farklı ayrı yahut birlikte elde eden mükel­lefler beyannamelerini verebilir­ler. Kira geliri istikametinden gelir ver­gisi mükellefiyeti bulunmayanlar da Dijital Vergi Dairesinden (Hazır Beyan Sistemi) yararlanabilmek­tedir. Buna nazaran; vergi dairesinde mükellefiyet kaydı bulunmadığın­da, Sistem üzerinden hazırlanan kira beyannamesi elektronik or­tamda onaylandığı anda, şahıs adı­na vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemle­ri otomatik olarak gerçekleştiril­mektedir. Hazır Beyan Sistemine ve ayrıntılı bilgiye Gelir Yönetimi Baş­kanlığının gib.gov.tr internet adre­sinden ulaşabilirsiniz.

Hazır Beyan Sistemine;

-Hazirbeyan.gib.gov.tr adre­sinden (Kullanıcı Kodu ile Giriş, e-Devlet Prosedürü ile Giriş yahut Ya­bancı Kimlik Numarası ile Giriş),

-Dijital Vergi Dairesinden (Ha­zır Beyan Sistemi), giriş yapılabi­lir. Yurt dışında yaşayan ve Sistem üzerinden beyanname vermek is­teyen T.C. vatandaşları, mavi kart­lılar ve yabancı kimlik numarası sahibi yabancılar Dış Temsilcilik­lerimizden e-Devlet şifresi alabi­lirler.

Ayrıca, beyannamenizi Hazır Beyan taşınabilir uygulaması aracılı­ğıyla da cep telefonunuzdan gön­derebilirsiniz.

UYGULANACAK TARİFE

Gelir Vergisi Kanununa nazaran 2024 yılında elde edilen gayrimen­kul sermaye iratlarına 324 Seri No. lu Gelir Vergisi Genel Bildirisi ile be­lirlenen ve aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanarak gelir vergisi hesaplanır. Gelir vergisine tabi ge­lirler;

-110.000 TL’ye kadar %15 230.000 TL’nin 110.000 TL’si için 16.500 TL, fazlası %20

-580.000 TL’nin 230.000 TL’si için 40.500 TL (ücret gelirlerinde 870.000 TL’nin 230.000 TL’si için 40.500 TL), fazlası %27

-3.000.000 TL’nin 580.000 TL’si için 135.000 TL, (ücret gelir­lerinde 3.000.000 TL’nin 870.000 TL’si için 213.300 TL), fazlası %35

-3.000.000 TL’den fazlası­nın 3.000.000 TL’si için 982.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL’den fazlasının 3.000.000 TL’si için 958.800 TL), fazlası %40 ora­nında vergilendirilir.

ÖDEME ZAMANI

2024 takvim yılında elde edilen kira gelirlerine ait olarak veri­lecek yıllık gelir vergisi beyanna­meleri üzerinden tahakkuk eden gelir vergisinin, 2025 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit olmak üzere;

-Birinci taksitinin, damga ver­gisi ile birlikte 2 Nisan 2025 (31 Mart – 1 Nisan 2025 tarihlerinin resmi tatile rastlaması nedeniyle),

-İkinci taksitinin ise 31 Tem­muz 2025 tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir. Ödemeler;

-Başkanlığımıza ilişkin gib.gov.tr internet sitesi (Dijital Vergi Daire­si ve GİB Taşınabilir Uygulaması) üze­rinden;

-Anlaşmalı bankaların kredi kartları ile

-Anlaşmalı bankaların banka kartları yahut banka hesabından,

-Yabancı ülkede faaliyet göste­ren bankaların; kredi kartları, ban­ka kartları ve öbür ödeme yöntem­leri ile

-Anlaşmalı bankaların;

-Şubelerinden,

-Alternatif ödeme kanalların­dan (İnternet Bankacılığı, Telefon Bankacılığı, Taşınabilir Bankacılık vb.),

-PTT iş yerlerinden,

-Tüm vergi dairelerinden yapı­labilmektedir.

YÜZDE 5 İNDİRİM

Kanunda belirlenen koşulları taşıyan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, verilecek yıllık gelir yahut kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5’ini, ödenmesi gereken vergiden indirme imkânı bulunmaktadır. Buna nazaran vergi indiriminden; ticari, zirai yahut mesleksel faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri (Finans ve bankacılık kesimlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç), yararlanabilir.

%5 vergi indiriminden yararlanmak için mükelleflerin aşağıda belirtilen koşulları sağlaması gerekmektedir.

-İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ilişkin olduğu yıl ile bu yıldan evvelki son iki yıla ilişkin vergi beyannamelerinin yasal müddetinde verilmiş olması gerekmektedir. Vergi beyannameleri; yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma bedel vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerini tabir eder. Yasal müddetinde verilen bir beyannameye ait olarak yasal müddetinden sonra düzeltme hedefiyle yahut pişmanlıkla verilen beyannameler bu kuralın ihlali sayılmayacaktır.

-Belirtilen mühlet içerisinde katılaşmış olması şartıyla vergi beyannamelerindeki vergi tipleri prestijiyle ikmalen, re’sen yahut idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerekmektedir. Katılaşan tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ilişkin olduğu yıl için geçerli olan, yıllık indirim fiyat hududunun %1’ini aşmaması durumunda bu kaide ihlal edilmiş sayılmayacaktır.

-İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih prestijiyle, kapsam dahilindeki vergi beyannameleri üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması gerekmektedir. Ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve evrakların tam ve eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması şartıyla, vergi kanunları gereği doğan iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra kelam konusu iade alacağı meblağının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu fiyatının altına düşmesi hâlinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen fiyatın %10’unu aşmaması kaydıyla, eksik ödenmiş vergiler münasebetiyle yahut vergi kanunları mucibince, tecil edilerek belirlenen koşulların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, koşulların sağlanamaması hâlinde kanunlarında belirlenen tecil müddetinin sonunu takip eden on beşinci günün bitimine kadar ödenmesi koşuluyla, bu koşul ihlal edilmiş sayılmayacaktır.

Ayrıca, vergi aslı (vergi cezaları ile fer’i alacaklar dahil) 1.000 TL’nin üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması gerekmektedir. Vergi indirimin hesaplanacağı beyannamenin ilişkin olduğu yıl ile evvelki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Tarz Kanununun 359’uncu hususunda (Kaçakçılık kabahatleri ve cezalar) sayılan fiilleri işlediği tespit edilenler, bu unsur kararlarından yararlanamazlar.

Hesaplanan indirim meblağı, 1/1/2025 tarihinden itibaren verilmesi gere­ken yıllık gelir ve kurumlar vergisi be­yannamelerinde uygulanmak üzere 9.900.000 TL’den fazla olamayacaktır.

Sonuç olarak;

Geçek bireylerin, cezalı duruma düşmemeleri için içinde bulunduğumuz 2025 yılı Mart ayı sonuna kadar, 2024 yılına ait beyanı gerektiren gelirlerini vaktinde beyan etmeleri gerekiyor. Şahıslar, Gelir Yönetimi Başkanlığının (GİB) internet sayfasında yer alan “Gelir Vergisi Beyan Rehberi”ni ayrıntılı incelemelerinde yarar vardır. Ayrıyeten, GİB’in internet sayfasında yer alan “Hazır Beyan Sistemi” üzerinden de beyanlarını çarçabuk verebilecekleri bilinmelidir.”