Amerikan ulusu coğrafik nedenlerle dünyanın geri kalanından tam olarak yalıtılmış bir ülkede yaşamaktadır. İki hudut komşusunun olması ve iki okyanusla dünyanın geri kalanından ayrılmış olmasıyla Kuzey Amerika kıtasının bu en büyük ülkesinin insanları dünyada olup biten makus olaylardan da az etkilenirler. Daha az terörün amacı olur, çeşitli nedenlere dayanan komşular ortası hudut çatışmaları yahut savaşlar bu ülke insanlarını nadiren tesirler. Kuzey komşusu Kanada ile daha az problemleri varken güney komşusu Meksika ile kaçak göçmenlik üzere önemli bir sıkıntıyla uğraşmaktadır. Bu steril pozisyon Amerikalıları da dünyanın geri kalanına karşı daha az hassas yapar. Bu “az duyarlılık” vakit zaman yerini önemli bir coğrafik ve siyasi cehalete bırakır. Sonuçta Amerikalılar, dünyada olup bitenlere ait daha az bilgiye, münasebetiyle daha az hassaslığa sahiptirler. Bilhassa birden fazla az eğitimli Amerikalı için dünya Amerika’dan ibarettir.
ABD İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra güçlü ekonomik yapısıyla ve siyasi gücüyle 20. yüzyılın geri kalanının adeta dünya jandarması olmuştur. Açık yahut örtülü düzeneklerle devletler ve hükümetler yıkmış yahut devletler yahut hükümetler kurmuştur. Hâkim bir emperyal güç olarak dünyanın pek çok yerini karıştırırken, kendi ülkesi içinde izafi olarak stabil bir demokrasisi olmuş, nadiren esaslı toplumsal yahut ekonomik ihtilallerle yüz yüze gelmiştir.
Fakat, bütün bunlar Donald Trump’ın birinci ve artık ikinci başkanlığı ile büsbütün değişmiştir. Dünyanın birtakım ülkelerinde olan siyasi gelişmeleri pek de anlamadan izleyen Amerikan halkının bir kısmı acıyarak baktıkları ülkelerin başına gelenlerin kendi başlarına gelmesi ile adeta şoka girmişlerdir. Bu durumdan en çok etkilenen kümelerin başında dünyanın her tarafında olduğu üzere bayanı ve erkeği ile yeterli eğitimliler, profesyoneller, aydınlar ve sanatkarlar gelmektedir.
Trump iki tarafıyla güzel eğitimlilerin, profesyonellerin, aydınların ve sanatkarların reaksiyonunu çekmektedir: Birincisi, Trump’ın sergilediği entelektüel yetersizliktir. İngilizceyi kullanma marifetinden beden lisanına kadar kimi Amerikalıların yansısını çekmektedir, zira bu özellikleri onu “maço” bir karakter olarak algılatmaktadır. İkincisi, Trump’ın sergilediği siyasal ve ideolojik dünya görüşü pek çok açıdan kendini ırkçı bir beyaz, bayan ve yabancı düşmanı, farklı cinsel tercihlere tahammülsüz bir siyasetçi olarak algılatmaktadır . Bu tarafıyla Trump biraz evvel saydığım kümelerin demokratik bedellerine muhalif bir karakter olarak öne çıkmaktadır. Orantısız halleri, pervasızlığı ve neredeyse megalomaniye varan telaffuzları de bu izlenimi desteklemektedir. Bu özellikleriyle şu anda dünyanın pek çok ülkesinde yükselişte olan çok sağcı, otokrat, hoşgörüsüz ve sermaye taraftarı siyasetçilerin çabucak bütün tipik özelliklerini üzerinde taşımaktadır. Doğal olarak, bu özellikler onu yeterli eğitimlilerle, profesyonellerle, aydınlarla, sanatkarlarla zıt siyasi kutuplara itmektedir.
Bu çok sağcı, dinci, neoliberal Trump başkanlığı devraldıktan sonra Amerikan Kongresi’nde bir konuşma yaptı. Bir manada ABD hakkında lider olarak planlarını, dünya görüşünü, dünya siyasetine ait yaklaşımlarını Kongre ile paylaştı. Aslında konuşmasında değindiği noktalarla ABD’yi nasıl bir başkanlığın beklediğinin de ipuçlarını vermiş oldu.
Bu konuşmada Trump’ın nelere ve nasıl değindiği ve nelere değinmediği Trump devrinin siyasi, ekonomik, toplumsal ve milletlerarası manifestosu kıymetindeydi. Bu konuşmanın içeriğinin yakından irdelenmesi bu açıdan bize değerli ipuçları verecektir. Bu değerlendirmeyi benim yapmam yerine Amerikalı (kendi deyimiyle) bir “demokratik sosyalistin” yapması daha bedelli ve manalı olur.
ABD’nin en bilinen toplumsal demokratlarından Senatör Bernie Sanders Trump’ın Kongre konuşmasını pahalandıran bir konuşma yaptı. Bu konuşmanın içeriğinde ABD’yi Trump üzere bir liderin idaresi altında nelerin beklediği konusunda kıymetli bilgiler var. Çok sağcı, dinci, sermaye taraftarı neoliberal bir siyasetçinin halkı nasıl yanılttığı, olmayanı varmış üzere gösterdiği, sık sık palavra bilgi verdiği, kendisine ram olmuş basını da kullanarak halkın his ve fikirleri nasıl manipüle ettiği Senatör Sanders tarafından ifşa edildi. Dünyada yükselişte olan bu tıp siyasetçilerin halkı nasıl “cambaza bak” diyerek avuttuğuna konusunda bu tenkitten çıkaracağımız çok dersler vardır.
Trump’ın halka nasıl palavra söylediği konusunda Senatör Sanders şunları söylüyor:
“…Trump, 2020 seçiminin kendisinden çalındığını ve ezici bir farkla kazandığını sav etti. Bu bir palavra. Trump, 6 Ocak ayaklanmasının (Trump taraftarları Kongre’yi basmıştı) bir sevgi günü olduğunu tez etti. Bu bir palavra. Trump, milyonlarca sahte seçmenin Amerikan seçimlerinde oy kullandığını argüman etti. Bu bir palavra. Trump, iklim değişikliğinin Çin kaynaklı bir aldatmaca olduğunu tez etti. Bu bir palavra. Trump, Ukrayna’nın Rusya ile fecî savaşı başlattığını tez etti. Bu da bir palavra.”
Trump’ın vazifeye getirdiği Elon Musk, birlerce, milyonlarca ölmüş Amerikalının hala Toplumsal Güvenlik Kurumu’ndan para almaya devam ettiğini ileri sürmüştü. Trump, Kongre konuşmasında Musk’ın bu tezine da yer verdi. Senatör Sanders diyor ki:
“Ve bu gece, tam da bu gece, Trump, sanırım yaşları 130 ile 160 ortasında olan milyonlarca meyyit insanın Toplumsal Güvenlik Kurumu’ndan para almaya devam ettiğini tez etti. Emin olun ki, bu iddiayı, Toplumsal Güvenlikte kesintilere yer hazırlamak için kullanacaklar… bu da yakışıksız bir palavradır. Toplumsal Güvenlik ödemelerinin %99’undan fazlası bu hakkı elde etmiş ve yaşayan Amerikan vatandaşlarına ödenmektedir… 150 yaşında, 200 yaşında, 300 yaşında olan hiç kimse Toplumsal Güvenlik Kurumu’ndan maaş almamaktadır. Bu palavralar sürüp gitmektedir…”
Senatör Sanders konuşmasının bir yerinde çok sağcı, dinci ve neoliberal Başkan’ın halkın gerçek sıkıntılarından ustalıkla gizlediğini ve onları gündeme getirmediğini ileri sürmektedir:
“…Şimdi tüm bu palavraların maksadı yalnızca nefret dolu sağcı ideolojisini yaymak değil. Yalnızca bizi bölmeye çalışmak değil. Bundan daha fazlası var… Yakından dinlerseniz, bu konuşmada ülkenin gerçek durumu hakkında çok az şey söylendiğini görürsünüz. Ülkemizde, bilhassa çalışan aileler bu konuşmada gündeme bile gelmedi.”
Yeni Lider Trump şu ana kadar Amerikan tarihinde olmamış, olmuşsa da nadiren olmuş, bir şey yaptı. Elon Musk, Mark Zukerberg, Jef Bezos üzere dünyanın sayılı zenginleri, başkanlık yemini ederken Trump’ın ardına dizildiler ve ona açık dayanak verdiklerini ortaya koydular. Bunlardan Elon Musk’a hükümette bürokrasiyi verimli hale getirme misyonu verildi. Bu yolla Amerika’nın birinci sefer bir Oligarşi tarafından yönetileceğine değinen Sanders şunları belirtiyor:
“… size Trump’ın bu ülkenin emekçi sınıfının karşı karşıya olduğu gerçek krizler hakkında neden çok az şey söylediğini tam olarak anlatacağım… Yalnızca altı hafta evvel, (Trump’ın) tam gerisinde bu ülkenin en varlıklı üç adamı duruyordu, Elon Musk, Jef Bezos ve Mark Zuckerberg. Ve onların gerisinde Trump’ın kıymetli hükümet kurumlarının başına aday gösterdiği 13 milyarder daha vardı. Musk da dahil olmak üzere bu milyarderlerin birden fazla bu gece Kongre Binası’nda o konuşmayı dinlediler… Trump idaresi milyarder sınıfının hükümetidir; milyarder sınıfı tarafından kurulmuş ve milyarder sınıfı için çalışan bir hükümettir… Bu hükümet sıradan Amerikalılarla ve ülkemizin çalışan aileleriyle pek ilgilenmemektedir… Arkadaşlarım, artık oligarşiye hakikat ilerlemiyoruz, oligarşik bir toplumda yaşıyoruz.”
Aşırı sağcı, dinci ve neoliberal bir liderin konuşmasında yer vermediği Amerika’nın gerçek toplumsal meselelerine Sanders şöyle değiniyor:
“Bugün Amerikalıların yüzde altmışı aydan aya aldıkları maaşlarla geçinmektedir. Trump’ın tersine, maaşla yaşayan bir ailede büyüdüm ve bu sınıfların gerçek sıkıntıları hakkında deneyimim var… Milyonlarca Amerikalı kiralarını nasıl ödeyecekleri, çocuk bakımı masraflarını nasıl karşılayacakları, hastalandıklarında doktor muayene ücretlerini nasıl ödeyecekleri konusunda her gün tasa içinde yaşamaktadırlar… Yiyecek fiyatları tavan yaptığında çocukları için sağlıklı yiyecek satın almayı nasıl başaracakları konusunda endişeleniyorlar… Bu gece neredeyse 90 dakika konuşan Başkan’ın konuşmasında bu mevzuları göremedik… Doksan dakikalık konuşmada, Amerikan çalışanlarının karşı karşıya olduğu ekonomik gerçeklik hakkında tek bir söz duymadım.”
Şu bilgiyi vererek Senatör Sanders’in değindiği değerli bir mevzuyu tekrar onun ağzından verelim. ABD dünyanın gelişmiş ve varlıklı ülkeleri ortasında halkına kamusal ve fiyatsız sıhhat sistemi sağlamayan tek ülkedir. Bu nedenle, ABD Avrupa’nın rölâtif olarak daha Toplumsal Devlet özelliği gösteren ülkelerinden sahiden de geri durumdadır. Buna rağmen ABD’de yalnızca fakir ailelerin ve onların çocuklarının sıhhat masraflarını karşılayan ve 70 milyon Amerikalıya hizmet veren Medicaid; 65 ve üstü yaşlarda insanların sıhhat masraflarını karşılayan (bunlar da 50 milyon kişi) Medicare isimli sıhhat programları vardır. Demokratların argümanına nazaran, Trump idaresi bu programlarda kesintilere gidecektir. Senatör Sanders bu hususta şunları söylüyor:
“Bugün Amerika’da herkes sıhhat sistemimizin bozuk olduğunu biliniyor, zira sıhhat sistemimiz fonksiyonsuz ve çok kıymetli. Dünyada herkese sıhhat hizmeti garantisi vermeyen tek güçlü ülke olmaya devam ediyoruz… Sayın Başkan, Amerika’yı gerçekten tekrar mükemmel yapmak mı istiyorsunuz? O vakit gelirine bakılmaksızın her Amerikalının bir doktora yahut hastaneye gidebilmesini ve faturaları nasıl ödeyecekleri konusunda endişelenmemesini sağlayın. Sayın Başkan, hatırlatırım, sağlık hizmeti bir insan hakkıdır. Bu hususta senden tek söz duymadım… Ayrıyeten reçeteli ilaçlar için neden dünyadaki en yüksek fiyatları ödediğimizi, bazen başka ülkelerdeki insanlardan on kat daha fazla ödediğimizi ve dört Amerikalıdan birinin neden tabiplerinin yazdığı reçeteleri karşılayamadığı konusundaki görüşlerinizi de duymadım…. Bu gece, Trump Kongre’yi büyük ve hoş bütçesini geçirmeye çağırdı. İçinde sahiden ne olduğunu biliyor musunuz? Bu bütçe Medicaid’i 880 milyar dolar azaltacak. Sanırım Trump bundan bahsetmeyi unuttu! Medicaid’de 880 milyar dolarlık kesinti. Bir varsayıma nazaran, bu durum milyonlarca çocuk da dahil olmak üzere 36 milyon Amerikalının sahip oldukları sıhhat sigortasından yoksun kalacağı manasına geliyor… Ve Trump’ın bütçesinde keseceği tek şey Medicaid değil. Ayrıyeten beslenme yardımını da en az 230 milyar dolar azaltacak…”
Bir “demokratik Sosyalist” olarak Sanders çok sağcı, dinci ve neoliberal başkanların itinayla kaçındıkları öteki bir toplumsal sıkıntıya da konuşmasında değiniyor. Hudutlu geliri olan insanların konut sorunu! Bu mevzuda şunları söylüyor:
“Sayın Lider, yaklaşık 800.000 evsiz Amerikalı var. Halkımızın 20 milyondan fazlası sonlu gelirinin yarısından fazlasını kiraya yahut konut kredisine harcıyor. Amerika’da büyük bir konut krizimiz var. Görünüşe nazaran bunu siz hariç herkes biliyor, zira bu akşamki konuşmanızda konut krizinden bahsettiğinizi duymadım…”
Tabi, bütün sağcı, dinci ve neoliberal siyasetçilerin işverenler tarafında olduğunu, sermayeyi sevdiklerini, sermayenin önündeki taşları temizlemek için çalıştıklarını pek çok insan bilir. Elon Musk, Jef Bezos, Mark Zukerberg üzere mültimilyar dolarlık adamların takviyesini alan Trump üzere bir siyasetçinin bu adamların düdüğünü öttüreceğini varsayım etmek sıkıntı değil. Senatör Sanders’e kulak verelim:
“Bugün Amerika’da, daha evvel hiç olmadığı kadar fazla gelir ve servet eşitsizliği yaşıyoruz. Amerika’nın en varlıklı üç bireyi, Trump’ın vazifeye başlama merasiminde kendisini desteklemeye davet ettiği bu 3 kişi, toplumumuzun yarısını oluşturan 170 milyon Amerikalıdan daha fazla servete sahipler. Amerika Birleşik Devletleri Lideri’nden, toplumumuzun özüne dokunan bu son derece değerli husus hakkında tek bir söz duyan oldu mu? Çok az bir seçkin bu kadar çok şeye sahipken, çok sayıda insan neden acı çekiyor sanki?”
Bilindik bir husustur: Sağ-neoliberal siyasetçiler halkı din ve milliyetçilik üzere ortak pahalar üzerinden yakalayarak nihayetinde küçük bir azınlığın lehine ekonomik düzenlemeler yaparlar. Bu nedenle, Trump’a adeta öfke kusan ve bu hissini her ortamda açığa vuran aktör Robert De Niro, Trump hakkında konuşurken “bunların kullandığı en değerli silahlar kandırmak, yıldırmak ve manipüle etmektir“ diyor. Senatör Sanders sermayeci neoliberal siyasetçilerin kullandığı bu taktiği Trump üzerinden şöyle eleştiriyor:
“Vergilendirme ve İktisat Siyaseti Enstitüsü’nün yakın vakitte yaptığı bir araştırmaya nazaran, Trump’ın bu gece çokça bahsettiği tarifeleri de dahil olmak üzere kelamda Amerika’yı Tekrar Büyük Yapalım (MAGA-Make Amerika Great Again) siyasetleri yürürlüğe girerse, Amerikalıların en alttaki %95’inin vergileri artarken, ülkemizdeki en varlıklı %5’in vergileri aşağı çekilecek… Bu hakikaten iğrenç. Gördüğümüz şey maalesef şu: Robin Hood mefkuresinin aksisi; Trump yoksuldan alıp zengine, hatta çok çok zengine verecek.”
Bütün bu saptamalardan sonra, “Demokratik Sosyalist” Senatör Sanders geleceğe ait olarak Amerikalılara yılgınlık yerine umut ve optimistlik aşılamaya çalışıyor:
“Biliyorum, zira birçoğunuzdan duydum, Washington DC’de olup bitenlerden ötürü öfkeli ve hayal kırıklığına uğramış birçok insan var. Ve kimileriniz kendinizi biraz umutsuz hissedebilirsiniz. Bu yüzden şunu söylememe müsaade verin: Tarihin bu özel anında ümitsizlik bir seçenek değildir. Vazgeçmek kabul edilemez. Ve hiçbirimizin örtülerin altında kendimizi gizleme ayrıcalığımız yok, zira riskler çok yüksek… Asla unutmayalım, gerçek değişim lakin sıradan beşerler milyonlarca kişi olarak baskıya ve adaletsizliğe karşı ayağa kalkıp karşılık verdiğinde gerçekleşir… Bu, kölelik aykırısı hareketin tarihi, emekçi hareketinin tarihi, sivil haklar hareketinin tarihi, bayan hareketinin tarihi, etraf hareketinin tarihidir… Evet, biliyorum, oligarklar son derece güçlü… Evet, sonsuz ölçüde paraları var. Evet, iktisadımızı denetim ediyorlar ve medyanın birçoklarına sahipler. Siyasi sistemimiz üzerinde de muazzam bir tesirleri var. Fakat kalbimin derinliklerinden, onları yenebileceğimize inanıyorum. Birlikte durursak ve cilt rengimize, doğduğumuz yere, dinimize, konuştuğumuz lisana nazaran bizi bölmelerine müsaade vermezsek, halkımızı yalnızca birkaç kişi için değil, çoğunluk için işe yarayan bir gündem etrafında bir ortaya getirirsek, dünyada bizi durdurabilecek hiçbir şey yok… Kazanabiliriz… Kazanacağız.”
Hasan Şimşek
More Stories
Boğaziçi Üniversitesi rektöründen akademisyenlere ‘boykot’ uyarısı
Kayyum atanan Şişli belediyesi açıkladı: Kent Lokantası açılıyor
Aydilge son durumu paylaştı