Hafta boyunca konuşulan ABD’deki Donald Trump ve Volodomir Zelenskiy görüşmesindeki tartışma toplumsal medyanın gündeminden düşmedi. Sadık Çelik, kelam konusu doruğun perde ardını kaleme aldı.
“Trump bir tüccar mantığıyla üst perdeden oyunu açıyor ve az elementler talebiyle oyunun rengini baştan belirli ediyor. Zelenski de aslında Trump’la görüşmeye barış odaklı değil de daha çok iç siyaset odaklı gittiğini ve Ukrayna halkına “Onursuz bir muahedeye imza atmadım” iletisi vermek istediğini gösteriyor. Bağımsızlık ve ulusal onur savunucusu olarak yükselmek istiyor… Trump ise paralel kozmosta Zelenski’yi neredeyse 3. Dünya Savaşı çıkartmakla suçluyor… Aslında böylelikle Rusya’nın müzakere konumunu destekleyen bir tutum sergiliyor.
Oyunun sonunda Trump Zelenski’ye, barışa hazır olduğunda tekrar gelmesini söylüyor ve perde kapanıyor…
Trump, istese bu tartışmayı kesebilirdi ama o ve yardımcısı Vance, kışkırtmayı, yani krizin devam etmesini, tırmanmasını tercih ediyor. Zira burada asıl problem, krizi arzulamak, krizden beslenmek…
Daha sonra Elon Musk sahneye çıkıyor ve “Trump ABD’nin başkomutanıdır,” diyor; Zelenski’nin kendini yok ettiğini de ekliyor. Musk, Trump’ın politik ve ideolojik savaşında bir nevi keskin kılıcı olarak misyon yapıyor. Bu sırada Musk’ın Amerikan kamu idaresine adeta bir kayyum üzere atandığı, bütün kıymetli kurumları didik didik ettiği ve Amerikan müesses nizamıyla adeta alay ettiği konuşuluyor. Amerika’nın en kozmik odalarına girip her yeri, her kurumu, her görevliyi inceliyor, didik didik ediyormuş. Şu ana kadar Amerika’da 100 binin üzerinde kamu görevlisinin istifa ettirildiği yahut kovulduğu konuşuluyor.
Musk ve Trump’ın, tüm bu agresif hallerine karşılık Cumhuriyetçi Parti’nin ileri gelenlerinden de, senatörlerinden de ses çıkmıyor… Zira karşılarında, hem toplumsal medya gücü hem de önemli finansal araçlarla donatılmış bir yapı var… Musk tüm bu gücünü bir tüccar, yeni yetme bir kovboy mantığıyla, Amerikan kamu kurumlarını “hizaya sokmak” üzere kullanıyor…
Trump ve Musk’ın, kendi ajandalarını ilerletmek ismine nasıl bir güç oyunu sergilediklerini anlamak, bu tıp diplomasi trafiğinin perde gerisini daha uygun kavramamızı sağlayacaktır.
BÜYÜK RESİM
Zelensky-Trump sorununu ele alırken, Doğu Avrupa’daki jeopolitik dinamikleri anlamak temel. Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesi ve 2022’de başlayan Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı askeri harekat, bilhassa Dinyeper Irmağı’nın doğusu üzere bölgelerde ağırlaşıyor. Bu bölgeler, tarih boyunca çeşitli etnik kümelerin yurdu olmuş ve karmaşık demografik yapılarıyla biliniyor.
Rusya ve Ukrayna ortasındaki hudut bölgelerinde yaşanan tansiyonlar, Ukraynalıların Rus köylerine öteden beri tacizde bulunması ve bu tacizler, çatışmalar mazeret edilerek Putin tarafından Ukrayna’ya yönelik başlatılan geniş çaplı işgal harekatı…
Ukraynalılar gözü pek ve intikamcı bir halktır; Rusların, topraklarını işgalini hazmedemiyorlar. Buna karşı kayda paha bir direnç gösteren Ukrayna, bölgenin verimliliği ve stratejik kıymeti nedeniyle Rusya’nın maksadında yer alıyor. Rusya buraları kendi bahçesi olarak pozisyonlandırmaya çalışıyor. Bölge, yüksek verimli alanlar ve alüminyum, bakır, pilatinium, nikel (ki bu bedelli madenler bilhassa elektrikli araçların bataryalarında kullanılan bedelli hammaddelerdir lakin Amerika’da gereğince bulunmamaktadır. Rusya ve Ukrayna üzere Çin topraklarında ise varlıklı rezervler vardır. Hasebiyle elektrikli araçların giderek değerini arttırdığı teknoloji çağında Amerika’nın bu alanda Çin’le rekabet edebilmesi için stratejik pahası yüksek olan kelam konusu rezervlere sahip olması değerlidir.) üzere pahalı maden yataklarına konut sahipliği yapıyor. Hasebiyle Rusya’nın bu bölgelere yönelik atakları, yalnızca hudut güvenliği mazeretiyle hudutlu kalmayıp, birebir vakitte pahalı madenleri ele geçirme ve Karadeniz’e erişim üzere daha büyük stratejik amaçları de kapsıyor.
Trump – Zelenski görüşmesinde de Trump’ın görüşmeye, az elementler ve pahalı madenler talebiyle başlaması, bu toprakların stratejik ve ekonomik bedelinin altını çiziyor.
Büyük fotoğrafta tüm bu yaşananlar, Doğu Avrupa’daki değerli güç gayretinin yansımaları olarak okunabilir.
***
Zelenski-Trump görüşmesinde perdenin gerisindeki asıl sıkıntı ABD ile Rusya’nın olağanlaşması. Ukrayna, burada sıkıntısının bir alt başlığından ibaret…
Batı’nın Rusya’nın Ukrayna işgaline vermiş olduğu yansılar kayda kıymet olmasına karşın, aslında Batı’nın savunma sistemlerinin Amerika’ya olan bağımlılığı bu reaksiyonun sonlarını çiziyor.
(Bu noktada Amerika’nın geçmişte Irak, Kuveyt ve Afganistan’da gerçekleştirdiği işgaller geliyor insanın aklına. Yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesi… Bunlara karşı Batı’dan önemli bir kınama sesi bile yükselmemiş olması… Rusya Ukrayna’ya girdiğinde ise seslerin en yüksek perdeden çıkmaya başlaması… Batı’nın ikili standardının açık bir göstergesi…)
Biden idaresi, Ukraynalılarla daha fazla dayanışma içindeyken, Putin ve Rusya’ya karşı izolasyon siyasetleri benimsedi. Bu siyasetler, yalnızca akreditasyon kısıtlamaları ve elçiliklerin kapatılması formunda değil, tıpkı vakitte İngiltere ve öbür Avrupa bankaları ile Amerika’nın, Rusya’nın finansal varlıklarına el koyması formunda de kendini gösterdi. (Hatta İngiltere’nin, Ukrayna’ya “yardım” ismi altında sunduğu finansal dayanakların bir kısmının Rusya’nın dondurulmuş paralarından geldiği de biliniyor.) Bu yaptırımlar ve tecrit siyasetleri, Putin’i uyuşmazlık noktasında daha da köşeye sıkıştırdı ve memleketler arası arenada hareket alanını önemli formda daralttı, onu yalnızlaştırdı. Putin tecrit edildi ve onun için bir “mağdur” elbisesi de tabiatıyla biçilmiş oldu… Milletlerarası sahnede onun izole edilmiş bir figür olarak algılanmasını pekiştirdi.
Bu karmaşık tablo içinde, Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği gündeme getirildi… İsveç, Finlandiya üzere Baltık kurulu ülkelerinin ittifaka dahil oluşu, aşağıda esasen Zelenski, İngiliz uzun menzilli füzeleriyle, Alman tanklarıyla saldırıyor… Tüm bunlar Rusya’yı adeta startejik bir kuşatma altına alan, daha da izole eden ve Putin’i kışkırtan faktörler ortasında.
Bu sırada Trump da kelamda kendi mağduriyetini yaşamıştı. Mahkeme kapılarında süründürülmüş, itibarsızlaştırılmıştı. Hak etmedi mi… Tahminen de fazlasıyla… Fakat idaresi sırasında maruz kaldığı hukukî ve siyasi baskılar, onun Amerikan siyasetindeki mağdur imajını güçlendirdi…
Tabii bunların hiçbiri ne Rusya’yı ne de Amerika’yı mazur gösterebilir…
KISSADAN HİSSE…
Trump’ın mağduriyet naralarıyla süslenen siyasi mesleği, nihayetinde onu tekrar Beyaz Saray’a taşıdı. Putin ise dünya sahnesinde dışlanıp izole edilmiş bir figür olarak kalmıştı. Artık, güya iki mağdur ruh birbirine yanlışsız yelken açıyor; mağduriyetlerini bir kalkan üzere kullanarak. Bu durum, mağduriyetin manipülasyonunu en güzel anlayan bizler için yabancı bir senaryo değil; ne de olsa mağduriyet, birden fazla vakit çarçabuk bir iktidar ve bir sömürü aracına dönüşebiliyor.
***
Kasım ayında yapılan seçimlerde Trump’ın tekrar başa geçmesiyle birlikte, bir filin züccaciye dükkanına girmesi üzere, her şeyin altı üstüne geliyor. ABD’nin dış siyasette izlediği yol bütünüyle değişiyor. Trump, vazifeye geldikten sonra, Biden idaresinin başlattığı pek çok politikayı bilakis çeviriyor bu da milletlerarası bağlarda yeni tansiyonlara yol açıyor.
Amerika’nın Ukrayna’ya sağladığı maddi dayanağın, bilhassa Demokrat Parti’nin kontrolündeki dönemde parti çıkarlarına hizmet edecek biçimde kullanıldığı argümanları güçlüydü… Trump, bu siyasetlerin tam aykırısını uygulayarak, Batı ile olan münasebetlerde daha saldırgan bir durum aldı. Bilhassa Biden ile işbirliği yapmış Batılı başkanlara karşı sergilediği intikamcı hal, onun memleketler arası siyasette izlediği agresif stratejinin bir göstergesi oldu.
Trump’ın yaptıkları, sahiden de bir çeşit intikam alma olarak okunabilir. Tahminen kendisini mahkeme kapılarına iten Biden’a karşı, tahminen Biden’la iş tutan batıya karşı, yahut başkanlığının 2016-2020’yi kapsayan birinci devrinde kendisinin alay konusu haline gelmesinin, gereğince entelektüel bulunmamasının, hor görülmesinin, aşağılanmasının, tahminen de kulağına yediği merminin ya da Amerikan başkanlığında verdiği molanın, fetret bölümünün intikamı… Trump dünyaya “haddini bildiriyor.”
Sonuç olarak Trump birinci günden itibaren dünyanın hudut uçlarıyla oynamaya başladı. Günde birkaç dünya başkanıyla görüşüp ayar veriyor. Zelenski görüşmesi de bunun bir göstergesiydi.
Bu sırada Trump ikinci kere seçildikten sonraki birinci kongre konuşmasını yaptı ve tabir yerindeyse esip gürledi.
“Amerika geri döndü,” diyen Trump, 6 haftada 100 kararname imzaladığını vurguladı. Başka ülkeler tarafından “kazıklanma” hissine son vereceğini ve kendilerine vergi uygulayan ülkelere tıpkı formda cevap vereceğini belirtti. Yeşil Anlaşma’yı dolandırıcılık olarak nitelendirdi ve iptal ettiğini açıkladı. “Yozlaşmış” olarak nitelediği Dünya Sıhhat Örgütü ve “ABD düşmanı” olarak nitelediği BM İnsan Hakları Kurulu ile olan bağları kopararak Amerika’nın çıkarlarını öncelediğini tabir etti. Hayata geçirdiği siyasetlerle, birçoklarını “hırsız, katil” olarak etiketlediği yasa dışı göçmen sayısını tarihin en düşük düzeyine çektiğini söylerken, Biden’ı ise “tarihin en makus başkanı” olarak nitelendirdi. Demokratların siyasetlerini bilakis çevirerek, istihdam sağlayan yabancıları ülkeye çekeceğini ve borcu azaltacağını belirtti. Ayrıyeten, 5 milyon dolar karşılığında vatandaşlık satışı yapılacağını ve bu adımlarla enflasyonun düşürüleceğini söz etti.
Trump konuşmasında, Zelenski ile olan tartışmalı görüşmesine de değinerek, Zelenski’den bir mektup aldığını ve onun artık ABD ile mutabakata hazır olduğunu, ender elementler, pahalı madenler üzerine bir mutabakat imzalamaya istekli olduğunu, ayrıyeten Rusya’nın da barışa hazır olduğunu açıkladı.
Bu performans, Trump’ın liderlik stilinin, beklenenin de ötesinde yürekli, gözü kara, enerjik ve kararlı bir formda ilerleyeceğinin altını çizmesi açısından kıymetliydi. Önümüzdeki devirde ABD’yi ve dünyayı bol adrenalinli günlerin beklediğinin net sinyalleri…
***
Bugün gelinen noktada Amerika’nın, Rusya’nın hassasiyetlerine öncelik veren bir role bürünmesiyle ABD’nin politik ekseninde gözle görülür bir değişim yaşanıyor. Gözlemciler bu durumu ABD’nin fiilen Rusya-Çin safına geçtiği biçiminde yorumluyor., milletlerarası siyaset sahnesinde yeni bir yönelimi işaret ediyor. Trump idaresinin, Çin ve Avrupa Birliği ile olan ilgilerini göz önünde bulundurduğumuzda, Putin ile daha sıkı bağlantılar kurma eğilimi belirginleşiyor. Bu durum, Amerika’nın küresel stratejilerinde değerli bir dönüşümün habercisi.
Amerika’nın bu yeni siyaseti, ironik bir formda kendisini daha yalıtılmış bir duruma sürüklüyor.
Avrupa’nın büyük güçleri; Almanya, Fransa, Polonya ve İngiltere üzere ülkelerle bağlantılar geriliyor.
Diğer yandan, Çin’in Tayvan’a yönelik artan tehditleri ve bölgesel gücünü pekiştirme eforları, küresel güvenlik istikrarını daha da karmaşık hale getiriyor. Çin’in silahlanma siyasetleri, toprak altına gömdüğü argüman edilen nükleer silahları ve savaşa hazırlandığı tezleri, Asya-Pasifik bölgesindeki istikrarsızlığı tetikliyor.
Ayrıca, ABD’nin savaş kışkırtıcılarının, savaş sanayisinin İran’a yönelik taarruz davetleri ve İsrail’in güvenliğini sağlama ismine ve bu mazeretle bölgeye müdahale etme, “çökme” istekleri var bir yandan da…
Yani özetle dünya vitesi boşa almış, yokuş aşağı gidiyor…
***
Trump-Zelenski tartışmasına dönersek; Beyaz Saray tarihinde tahminen de birinci kere bu kadar büyük bir arbedeye şahit oldu. Bu, diplomasi tarihinde bir dönüm noktası olarak kıymetlendirilebilir.
Egemenlik unsurunun çiğnenmesi, yalnızca Ukrayna’yı değil, tüm milletlerarası camiayı etkiliyor. Bu açılan gedikler, eski kıtanın ruhunu ve milletlerarası hukukun temellerini sarsıyor.
İşte bu, küresel siyaset sahnesinde devletlerin nasıl manipüle edilebileceğinin ve milletlerarası normların nasıl altüst edilebileceğinin çarpıcı bir örneği oluyor. Devletlerin ve önderlerin mağduriyetleri, ne yazık ki birden fazla vakit güç kazanmak için bir basamak olarak kullanılıyor. Bu durum, milletlerarası ilgilerde yeni bir periyodun habercisi olabilir: Egemenlik ve eşitliğin eriyip, baskın güçlerin keyfi kararlarının hüküm sürdüğü karanlık bir çağ…
AVRUPA’NIN KONUMU
Zelenski’nin Beyaz Saray’dan kovulmasının ardından, Avrupa Birliği ülkeleri peş peşe takviye açıklamalarında bulundu. Polonya, İspanya, Almanya üzere ülkeler, Ukrayna’nın yanında olduklarını vurguladılar. Trump’ın davranışlarına yönelik ise sessiz kaldılar.
Avrupa kendi iç sıkıntılarıyla ve birleşik bir cephe oluşturmanın zorluklarıyla boğuşuyor.
Trump’ın İngiltere, Fransa ve bilhassa Macron’u eleştirmesi Avrupa siyasetini daha da karmaşık hale getiriyor.
Almanya’da toplumsal demokrat partinin iktidardan ayrılması ve beklenen yeni başbakan Friedrich Merz’in Amerikan yanlısı siyasetleri, “Avrupa kendi bacağından asılmayı öğrenmeli,” halindeki açıklaması, Avrupa’nın savunma stratejilerinde yeni bir periyodu işaret ediyor olabilir.
Yani Avrupa’nın Ukrayna’ya ve Zelenski’ye art çıkan açıklamalarının altı biraz boş gibi…
Bu ortada, Macron’un Élysée Sarayı’nda Avrupa Birliği ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ın da katıldığı bir tepe düzenlemesi, Avrupa’nın bu yeni savunma dinamiğini tartışmak için bir ortaya geldiğini gösteriyor.
Tüm bu gelişmeler ışığında, Avrupa’nın yeni savunma stratejisinde yalnızca AB ülkeleri değil, Türkiye, Norveç ve Kanada üzere öbür ittifak üyeleri ile iş birliği yapmanın kaçınılmaz olduğu belirtiliyor.
Dünyada tüm bunlar yaşanırken en kıs kıs gülen, tahminen de çıkarlı çıkan tek taraf Putin’dir herhalde…
Bu süreçte, Zelenski’nin İngiltere Hükümdarı Charles tarafından kabul edilmesi ve hükümdarın Zelenski’yi bağrına basması epey dikkat alımlı. Özellikle İngiltere’nin, Avrupa Birliği ve Amerika ortasındaki gerginliklerde arabuluculuk rolü üstlenmesi konuşulur ve beklenirken, bu karşılama, İngiltere’nin bölgedeki politik durumunu ve tesirini güçlendiriyor üzere.
Avrupa’daki liderlik boşluğu ve ABD ile Ukrayna ortasındaki devam eden gerginlik, Trump’ın Ukrayna’ya silah yardımını bütünüyle kesmesi, Türkiye’nin milletlerarası arenadaki rolünü daha da kıymetli bir hale getiriyor. Rüzgar bir sefer daha iktidar ve Erdoğan’dan yana esiyor. Dış siyaset açısından son derece şanslı ve verimli bir dönem… Türkiye stratejik bir arabulucu ve kilit oyuncu olarak öne çıkıyor. Bilhassa Avrupa’nın yeni savunma stratejileri kapsamında, AB’nin hudutlarını aşan bir iş birliğinin gerekli olduğu vurgulanıyor. Bu çerçevede, Türkiye, Norveç ve Kanada ile yapılan iş birliklerinin, bölgesel güvenlik ve siyasi istikrarlar açısından kaçınılmaz olduğu belirtiliyor. Türkiye, Avrupa ve genel olarak Batı ile ilgilerinde stratejik bir köprü misyonu görüyor. Avrupa’nın güvenlik ve istikrar açısından Türkiye’ye olan gereksinimi belirginleşiyor.
Bu süreç, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne kabul edilmesi yolunda kıymetli bir eşiğin aşılması için gerekli tabanı hazırlıyor…
Türkiye, Avrupa için kilit bir oyuncu olmanın yanı sıra, sıklıkla göz gerisi edilen lakin stratejik kıymeti yüksek bir Amerika ortağıdır. Trump’ın ikinci devrinde, bu kıymetli paydaşlığın daha da belirginleşerek tartı kazanması bekleniyor.
(Bu noktada bilhassa El Şara’nın, İsrail’in, Türkiye’nin ve Amerikanın nezaretinde ve dayanağıyla Esad’ın yerine iktidara gelmesinin, Türkiye’nin bölgesel güç olarak tesirini pekiştirdiğini de not etmek gerekir.)
SİLAHLAR NİTEKİM BIRAKILIYOR MU…
Dünya gündemine yetişilememesi üzere ülke gündemine de yetişmek mümkün olmuyor…
Kürt problemi kartı açılmıştı bir müddettir. Öcalan’ın daveti üzerine Kandil’in “silah bırakma” ve “örgütün feshedilmesi” tarafındaki tekliflere şartlı ateşkes ilan etmesi, çatışmanın yarım asrı aşkın müddettir devam eden kanlı tarihinde hakikaten bir dönüm noktası olabilecek mi…
Sürecin sahiden muvaffakiyete ulaşabilmesi için o kadar çok zorluk var ki… Süreç boyunca yapılan çeşitli pazarlıkların bir kesimi olarak Öcalan’a yurt dışına çıkma teklifi sunulmuş. Lakin Öcalan, burasi benim vatanım, burada ölmek isterim, diyerek bu teklifi reddetmiş…
Öcalan’ın örgüte silah bırakma daveti yeni değil; daha evvel de bu yol birkaç sefer denenmişti fakat muvaffakiyete ulaşamadı. Bu yolda Dolmabahçe’de masalar kuruldu, sonra o masa Erdoğan tarafından dağıtıldı. Dağıtılırken masanın bir tarafındaki pek çok kişi tutuklandı, Erdoğan’ın kendi partisinden kimi isimler siyaset dışına sürüldü. Hatta o gün siyaset dışına itilenler, bugün hala siyasete dönemeyecek durumdalar.
50 yıldır canlarını kanlarını kaybeden onca insanın varlığı yadsınabilir mi… Yüreklerin sahiden soğuması mümkün olabilir mi… Pekala dağdakiler nasıl tekrar sivil hayata entegre olacak, siyasi süreçlere nasıl katılacak? On binlerce suça bulaşmış insan var, bunların statüsü ne olacak? Halihazırda ceza almış olanlar ne olacak… Çok geniş çaplı ve aydınlatılması, tahlile kavuşturulması gereken büyük sorunlar…
Bu soruların yanıtları tahminen de (her ne kadar DEM’li vekiller o denli bir şeyin olmadığı istikametinde açıklamalar yapsalar da) Öcalan ile devlet ortasındaki pazarlıklarda gizlidir… Ki bu pazarlıkların Öcalan’ın kontrollü olarak yurt içinde seyahat edebilmesi yahut İmralı’da ikamet etmeye devam etse de istediği şahıslarla orada görüşmesine müsaade verilmesi üzere hususları kapsadığı da konuşulanlar ortasında.
Öcalan’ın parlamentoda tartışılmasını istediği yasal çerçevenin, anayasal değişiklik gerektirmesi ve bu değişikliğin tahminen de Erdoğan’a bundan sonraki periyotlarda cumhurbaşkanlığı yahut lider adaylığı konusunda seçilme hakkı tanıyacak olması, işleri karmaşıklaştırıyor. Bu, Erdoğan için 1, 2 ya da 3 periyot, hatta sınırsız olarak aday olabilme ve hayatının sonuna kadar bu makamda kalabilme kapısını açabilir.
Süreç, çelişkiler ve paradokslarla dolu bir tablo adeta. Örneğin, süreci yönetmesi beklenen Ahmet Türk’ün yerine kayyum atanmış durumda ve kendisi yargılanıyor. Öbür yandan, Selahattin Demirtaş yıllardır mahpusta tutuluyor. Ayrıyeten, PKK’nın üst seviye yetkililerinden birinin bir iki gün evvel öldürülmesi, sürecin ne kadar karmaşık ve ikircikli olduğunu gösteriyor. Bu durum, barış sürecinin belirsizlikler ve zıtlıklar içinde ilerlediğine dair net bir örnek teşkil ediyor.
Bu ortada DEM’in İmralı’dan sonra yaptığı basın toplantısını Kürtçe açması, Türkiye’nin resmi lisan siyasetleri açısından tartışmalı bir durum yarattı ve Cumhuriyet’e saygısızlık olarak da yorumlandı.
Kandil’den gelen açıklamaların YPG ve PYD’yi kapsayıp kapsamadığı tarafında farklı görüşler var. Örneğin Sırrı Süreyya Lider, kuzey Suriye’dekilerin de bu silah bırakma davetine uyacaklarını ve bu süreç için gerekli türel, teknik alt yapıların hazırlanacağını belirtiyor. Yani, bu davetin bölgedeki tüm kümeleri kapsadığını tabir ediyor.
(Ayrıca Sırrı Süreyya Lider, Devlet Bahçeli’ye olan itimadını bilhassa vurgulayarak, idealize edici tabirler kullanıyor. Lakin Bahçeli’nin geçmişteki tavırlarına ve açıklamalarına bakıldığında, Öncü’nün bu inancını paylaşmanın hakikaten sıkıntı olduğu görülüyor… Bilhassa Sinan Ateş ve gibisi problemlerde sergilediği tavırlar, Bahçeli’nin ikiyüzlü ve çelişkili davranışlar içinde olduğunu ortaya koyuyor. Bu yüzden, Öncü’nün tabirleri, gerçekliği yansıtmaktan fazla bir idealizasyon üzere duruyor)
Peki Amerikan silahlarıyla donatılmış durumda olan PYD ve YPG, hangi silahları bırakacak? Amerikan menşeli silahları mı?
Zira bu davetten sonra Salih Müslim ile yapılan bir röportajda da Müslim, kendilerinin savunma sisteminin Türkiye’ye karşı olmadığını, muhattaplarının diğer olduğunu söyleyerek aslında bu çağrısnın kendilerini pek de kapsamadığına yönelik iletiler veriyor…
Açıklamalar ve yorumlar ne istikamette olursa olsun, Abdullah Öcalan’ın davetinin ve devletle masaya oturulmasının Kuzey Irak ve Kuzey Suriye’yi etkileyeceği aşikar. Şayet bu süreç olumlu sonuçlanırsa, bölgedeki istikrarlar değişecek, taşlar yerinden oynayacak ve yeni duruma nazaran bölge yine şekillendirilecektir.
Ancak YPG ve PYD, bu süreçten bağımsız olarak Suriye’nin kuzeyinde bir Kürt varlığını pekiştirmeye çalışıyor. Orada, ABD dayanağında silahlı bir PYD-YPG gücü bulunuyor. Başer Esad periyodunda de Suriye, petrolünü bu bölgeden parayla satın alıyordu, bugün de sistem birebir biçimde çalışmaya devam ediyor. PKK’nın baba Esad’dan beri en büyük destekçisi ve hamisi Suriye idi. Bugün de bu durum birebir biçimde devam ediyor. El- Şara idaresiyle kuzey Suriye’deki yapılanmanın uzlaşı içerisinde olduğu biliniyor. Bölgede adeta bir Kürt devletinin kuruluyor olması ve ABD’nin bu yapılanmalara olan takviyesi, bölgesel dinamikleri uygunca karıştırıyor.
ABD’nin, Öcalan’ın davetini olumlu karşılaması ve “Masaya oturup konuşun” halindeki tavsiyesi, Türkiye’nin hem iç hem de dış siyasette kuvvetli bir diplomasi sürecine girişeceğinin sinyallerini veriyor. ABD’nin, Gazze ve Rusya-Ukrayna savaşı üzere daha büyük çapta öncelikleri var, bunlara odaklanmak istiyor.
Türkiye’deki PKK sorunu İrlanda, İspanya yahut Güney Afrika’nın tecrübeleriyle benzerlik gösteriyor olabilir. Lakin Türkiye’nin karmaşık coğrafik, politik ve sosyolojik yapısı tıpkı vakitte bu kıyaslamayı hayli zorlaştırıyor. Türkiye’nin çok katmanlı toplumsal dokusu ve stratejik coğrafik pozisyonu, bizdeki uzlaşı sürecini kısıtlayan, sınırlayan faktörler ortasında. Bu şartlar, Türkiye’deki barış sürecinin, İspanya’daki ETA yahut İrlanda’daki IRA’nın tecrübelerinden farklı bir yol izlemesine neden olabilir.
Mandela’nın 26 yıl mahpus yattıktan sonra Güney Afrika’nın devlet başkanı olarak seçilmesi veya İngiltere ile IRA’nın onlarca yıllık müzakereler sonucu barışa ulaşması, memleketler arası alanda az rastlanan örneklerdir.
Öcalan için bu cins bir gelecek hayal etmek, Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasi ve toplumsal gerçeklikle pek örtüşmüyor. Öcalan’ın ne düşündüğü ve hangi pazarlıkları yürüttüğü, büyük ölçüde Türkiye’nin iç siyasetinin hassas istikrarları ve bölgesel jeopolitik dinamikler tarafından şekillendiriliyor.
Bu süreç, Öcalan ve PKK’nın uzun vadeli gayeleriyle de yakından ilintili. Barış sürecinin muvaffakiyete ulaşabilmesi için, Türkiye’nin hem iç hem de dış siyasette izleyeceği stratejiler, Türkiye’nin toplumsal yapısının bu tıp bir değişime hazır olup olmadığı üzere çeşitli faktörler büyük değer taşıyor. Özetle, Öcalan’ın rolü ve müzakere sürecinin geleceği, yalnızca tarihi ve ideolojik bağlamlarla değil, tıpkı vakitte Türkiye’nin aktüel politik ve sosyolojik realiteleri ile de sıkı sıkıya kontaklı.
***
Bu ortada sürecin başından beri Devlet Bahçeli bu sıkıntıya ferdî bir yatırım yapmış görünüyor; “Ben bu işe gövdemi de, rüştümü de koydum,” diyerek süreci kişiselleştiriyor. Erdoğan ise uzattığımız el havada bırakılırsa yahut ısırılırsa demir yumruğumuzu havada tutuyoruz, halindeki kelamlarıyla barış sürecine dair önemli bir tehdidi ortaya koyuyor. Öte yandan, Devlet Bahçeli’nin Selahattin Demirtaş’ı arayıp, sürece katkısından ötürü teşekkür etmesi (Selahattin Demirtaş, 2012’lerden itibaren, bilhassa siyasi bir figür olarak o dönemki HDP’nin oylarını artırıp, parlamentoda en yüksek temsil kabiliyetine ulaşmasını sağlayan kilit bir siyasetçi olmuştur. Hatta Erdoğan’a açıkça “Seni iktidar yapmayacağım,” diyerek meydan okumuş, bu yüzden Erdoğan’ın özel kinine maruz kalmış ve sonuçta mahpusla sonuçlanan süreçlere sürüklenmiştir. Lakin bu sürecin başarılı olması için, Bahçeli’nin Demirtaş ile bağlantıya geçmesi, büyük atılımların bir yansıması olarak görülebilir) bu ülkeye birlikte demokrasiyi getireceğiz, gibisi açıklamaları, milliyetçiliğin parlamentodaki en sert temsilcisi Bahçeli ile Kürt halkını parlementoda temsil eden en güçlü parti DEM ortasındaki bu sürpriz işbirliği, her iki tarafın da önemli bir risk aldığını gösteriyor. Erdoğan daha temkinli bir yaklaşım sergiliyor, kenarda, mümkün mertebe sıfır noktasında durmayı tercih ediyor. Şayet sonuçlar olumlu olursa, başarıyı sahiplenmek için öne çıkacak; lakin süreçte aksamalar yaşanırsa, “Ben yoktum, bana karşın bu süreç işledi,” diyerek uzaklıklı duruşunu koruyacak. Bu, Erdoğan’ın süreci yönetme halindeki stratejik ve hesaplı davranışını yansıtıyor.
Sonuç olarak, önümüzdeki haftalar ve aylar boyunca gerek içerideki barış masasına, gerekse Trump’ın keskin açıklamalarına ve alışılmış Avrupa’nın toparlanma çabasına dair adeta bir haber yağmuruna tutulacağımız kesin. Bu politik fırtınada şemsiyelerinizi yanınıza almayı unutmayın.
GİDENLERİN ACI TÜRKÜSÜ: EDİP AKBAYRAM
Yüreğinden kopup gelen ve insanın içine işleyen o sesin ve unutulmaz yorumların sahibi Edip Akbayram’ı kaybetmenin derin ıstırabı içindeyiz. Yol gösterici kişiliği ve gönül tellerimizi titreten sesiyle, bu ülkenin acılarının tercümanı olan, bu halkın şahsen türküsüne dönüşmüş hoş insan; ışıklar içinde uyu, ışıklar içinde yat.
Mücadeleyle, direnişle, dimdik duruşu ve sarsılmaz Atatürkçü kimliğiyle sürdüğü devrimci koca bir ömür… Unsurları, Cumhuriyeti, Atatürk ihtilalleri konu bahis olduğunda, sesiyle de, kelamıyla de, cismiyle de tam orada bulunmakta bir an olsun tereddüt etmeden geçen bir ömür…
Edip Akbayram için düzenlenen merasimde kızı Türkü’nün söylediği üzere; ne söylesek onun bu coğrafyaya kattığı pahadan daha manalı olmayacak, eksik kalacak. Ne söylesek onun yüreğini anlatmaya yetmeyecek…
Yine Livaneli’nin söyldiği üzere; yaşarken de, bu dünyadan göçerken onun üzerine en ufak bir leke düşmedi. Onun sanatı da, kişiliği de, mirası da vaktin ötesine geçecek ve ebediyen parlamaya devam edecektir.
Bundan sonra daima hoşluklar, daima hoş günler gör Edip Akbayram, motorları sonsuza dek maviliklere sür…
“Bu giden kardeşimin türküsüydü
Arkadaşlar bakmayın gözlerime
Bu milyonların gerçek öyküsüydü”
More Stories
Anadolu’yu resmeden ressam Yusuf Aydın Adem amca ile leyleği çizdi
O sahne bir daha olmayacak… Aynı kaderi paylaştılar
Kızılcık Şerbeti’nde şok veda: Sibel Taşçıoğlu diziden ayrılacak mı