Cengiz Çandar: Soyum Çandarlı Halil Paşa’ya dayanmıyor

DEM Parti Diyarbakır Milletvekili Cengiz Çandar’ın sözleri mecliste tartışmalara sebep oldu. Çandar, Öcalan için “umut hakkı” isterken, “Tarihimizde birinci kere bir ‘Kürt isyanı’, bastırılmadan, başlatanlar tarafından sona erdiriliyor” dedi.

Çandar, devamında şunları dedi:

“Hâl bu iken hukuk tabanı ve siyaset, demokratik siyaset gerekliliği ortadadır. Umut hakkının harekete geçirilmesi, Abdullah Öcalan’ın bulunduğu şartların değiştirilmesi ve bu silah bırakma ve PKK’nın feshi üzere tarihi adımların atılmasında rol oynayabilmesinin önü açılmalıdır. Bu ne demek oluyor? Her türlü antidemokratik teşebbüsten vaktin ruhu prestijiyle vazgeçmemiz gerekliliğini söz ediyor.”

“ŞECEREYİ GÖRÜRSE”

Bunun üzerine GÜZEL Partili Yasin Öztürk, Çandar’ın Çandarlı Halil Paşa’ya dayandığı iddisa edilen soyuna atfen, “Ataların üzere sen de hainsin” dedi. Çandar ise “Atalarım hakkında bilgisi olmadığı anlaşılıyor. Kendisine, isteyen her milletvekiline, burada, benim cetlerimin Osmanlı hanedanına, I. Sultan Mehmet’e, II. Murat’a dayandığını şecereyle tevsik edebilirim. Münasebetiyle ‘Ataların üzere hainsin’ dediği anda yalnızca bana karşı bühtanda bulunmuş olmuyor, Osmanlı hanedanının kurucu sultanlarına da bu türlü bir gönderme yapıyor. (…) Şecereyi görürse benim Çandarlı Halil Paşa’dan indiğimi görmez; Çandarlı sülalesinin öbür bir kanalından indiğimi -Halil’den inmediğimi- ve o kanalın Osmanlı hanedanına uzandığını da görür” dedi.

Öztürk ise “İstanbul fethi sırasında Çandarlı sülalesinden Halil Paşa’nın neden idam edildiğini kendisi bakabilir daha âlâ biliyordur aslında. Ayrıyeten yapmış olduğu milletvekili yeminini kendisine hatırlatır o milletvekili yeminine sadık kalmayan kim varsa hainlikle elbette ki suçlanır” halinde karşılık verdi.

ÇANDARLI HALİL PAŞA KİMDİR

Çandarlı Halil Paşa, Osmanlı Devleti Kuruluş Periyodu başvezirlerinden olan Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’nın torunu ve Çandarlı İbrahim Paşa’nın oğlu. Bir vakfiyede 1436’da kazasker olduğu kaydı bulunmakta. Sadrazam olan babası Çandarlı İbrahim Paşa öldükten sonra ilmiye sınıfından ayrıldığı belirtilmekte.

II. Murad saltanat devrinde 1439’da başvezir olan Koca Mehmed Nizamüddin Paşa öldükten sonra başvezirlik misyonuna geçti. 1439 ile 1451’e kadar devirde iki kez devlet işlerinden uzaklaşarak Manisa’ya çekilen II. Murad’ın yerine gelen genç oğlu II. Mehmed’in birinci sultanlık periyodunda fiilen Osmanlı Devleti’ni yönetti.

II. Mehmed’in ikinci tahta geçmesinden sonra da başvezirlik hizmetinde devam etti. Ancak II. Mehmed’in lalası olan Zağanos Mehmed Paşa ile ortasında bir politik uğraş başladı. Çandarlı Halil Paşa, Zağanos Mehmed Paşa’nın öğrencisi olan padişaha bilhassa Bizans’a karşı daha atak davranması hakkındaki tavsiyelerine karşıydı ve Bizans’a karşı daha ölçülü davranılması tavsiyeleri vermekteydi.

İstanbul kuşatması sırasında Avrupa’da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından kuşkulandığını ve bu nedenle kuşatmanın zayıflatılmasını ve hatta kaldırılmasını II. Mehmed’e tavsiye etti. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapılarında Çandarlı Halil Paşa’nın Bizans’tan rüşvet aldığı söylentilerinin dolaşmasına neden oldu. 29 Mayıs’ta İstanbul fethedilmesinden çabucak sonra 1 Haziran 1453’te II. Mehmed bu dedikoduları çok ciddiye aldığını açıklayarak başvezir Çandarlı Halil’i misyonundan azletti. Çandarlı Halil Paşa ve çocukları tutuklandı. Çocukları daha sonra özgür bırakıldı ancak Çandarlı Halil Paşa Yedikule’de Altın Kapı’da 40 gün mahpus edildi. 10 Temmuz 1453 tarihinde idam edildi. Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e götürülüp türbesine gömüldü.

1439-1453 yılları ortasında sadrazamlık yapan Çandarlı, Osmanlı tarihinde idam edilen birinci sadrazam.